Çatalca/ İstanbul, 13 Nisan [nüfus kaydında 20 Mayıs] 1942 -) Şair, Yazar.

Ata Haydar, Aykut Baykal ve Ataol Gürus imzalarını da kullandı, İsmet Hanım ile yüksek ziraat mühendisi Haydar Behramoğlu'nun oğlu. Şair Nihat Behram kardeşidir. Çankı­rı Kurtuluş İlkokulu (1953) ve Çankırı Lisesi'nden (1960) sonra DTCF Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdi (1966). 1962'de üyesi olduğu Türkiye İşçi Partisi'nin (TiP) örgütlenme çalışmalarına katıldı. 1965'te oluşturulan Fikir Kulüpleri Federasyonu'nun kurucuları arasında yer aldı ve Dönüşüm dergisinin sahipliğini üstlendi, İsmet Özel ve Mu­rat Belge ile birlikte Halkın Dostları dergisini (1970-71), kardeşi Nihat Behram'la birlikte Militan dergisini (18 sayı, 1975-76) kurdu; Sanat Emeği dergisinin (31 sayı, 1978-80) yazı kurulunda bulundu. 

1970'te Londra'ya, oradan Paris'e geçti; gece bekçiliği, otel kâtipliği ve öğretmenlik yaptı, Aragon'un yönettiği Leş Lettres Françaises'te A. Dino'nun çevirisiyle "Bir Gün Mut­laka" şiirinden bir bölüm yayımlandı. 1972'de Sovyet Ya­zarlar Birliği'nin daveti üzerine gittiği Moskova'da iki yıl kaldı; Moskova Üniversitesi'nde Rus dili ve edebiyatı üze­rinde çalıştı. 1974'te yurda döndükten sonra M. Ertuğrul'un yönetimindeki İstanbul Şehir Tiyatroları'na dramaturg ola­rak girdi. 1977'de faaliyete geçen Barış Derneği'nin kurucu­ları arasına katıldı. 1978'de Sofya'da düzenlenen Dünya Ya­zarları I. Kurultayı'nda Aziz Nesin, Yaşar Kemal ve Burhan Arpad ile birlikte Türkiye'yi temsil etti. 1979'da TYS'ye ge­nel sekreter seçildi. 1980'deki askeri darbe dönemi başında dramaturgluktan ayrılmak zorunda kaldı; Ne Yağmur... Ne Şiirler... adlı kitabı toplatıldı ve imhasına karar verildi. Bu sırada İstanbul Selimiye Kışlası'nda bir hafta kadar gözaltın­da tutuldu; kitabı daha sonra aklandı. Mart 1982'de Barış Derneği davası sonucu sıkıyönetim mahkemesince tutuklan­dı; on ay sonra tahliye edildi. Bu sırada Adam Yayıncılık'ta editörlük yaptı (1981-82); iyi Bir Yurttaş Aranıyor adlı şiiri oyunlaştırıldı; "siyasal kabare" türündeki bu oyun 1981'de Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından sahnelendi. Barış Derne­ği davasını gören sıkıyönetim mahkemesi tarafından Kasım 1983'te 8 yıl hapse mahkûm edilince 1984'te gizlice yurtdışına çıkarak Fransa'ya gitti. Aynı yıl Sorbonne Üniversitesi Centre de Poetique Comparee bölümüne devam etti ve "Diplöme d'etudes approfondies" derecesi aldı. Yurtdışın­daki yıllarında birçok ülkede düzenlenen toplantılara katıl­dı; konuşmalar yaptı, şiirler okudu. Paris'te ressam Yüksel Aslan'la birlikte kurduğu ve Fransızca olarak yayımlanan Türk edebiyatı dergisi Anka'yı (30 sayı, 1986-97) yönetti. 

Mustafa Suphi Destanı adlı yapıtı 1987 ve 1988 yılların­da sürgündeki Halk Oyuncuları Topluluğu tarafından Amsterdam, Berlin, Paris, Stockholm gibi kentlerde sahnelendi. "Destan" 1989 Avignon Tiyatro Festivali'nde sahnelenen ilk Türkçe oyun oldu. Hakkında açılmış olan davaların be­raatla sonuçlanması üzerine Haziran 1989'da yurda döndü. Önce Pendik Belediyesi'nde Kültür Danışmanı (1989-93), da­ha sonra Simavi Yayınları'nda Editör (1990-94) olarak çalış­tı. 1995'te seçildiği Türkiye Yazarlar Sendikası Genel Baş­kanlığını 1999'a kadar iki dönem sürdürdü. Halen İÜEF Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde Öğretim Görevlisi. Cum­huriyet gazetesindeki köşesinde "Cumartesi Yazıları"nı ya­zıyor, İstanbul'da yaşıyor; evli, bir çocuk babası. 

İlk şiirleri Ataol Gürus imzasıyla Yeni Çankırı, Yeşil İlgaz ve Çağrı gibi yerel gazete ve dergilerde, 1960'tan itibaren Varlık, Yelken, Dost, Devinim 60, Elif, Yapraklar ve Evrim dergilerinde yayımlandı. Bu dönemdeki şiirlerini topladığı Bir Ermeni General'de Orhan Veli, A. ilhan ve ikinci Yeni şiirinin etkisiyle imgeci, kapalı ve yergici bir anlayışı benim­sediği görüldü; 1960 kuşağı içinde İ. Özel'le birlikte dikkat­le izlenen bir şair oldu. Ataç, Papirüs, Halkın Dostları, Şiir Sanatı, Yeni Dergi, Yeni Gerçek dergilerinde yayımlanan şi­irleri, şair kimliği kazanmasında önemli bir rol oynadı. Bu dönemde İkinci Yeni şiirine tepkisini dile getirdi; Nâzım Hikmet ve Ahmed Arif'in toplumcu lirik şiir anlayışını be­nimsedi. 1965'te yayımladığı "Bir Gün Mutlaka" ile yeni toplumcu şiirin etkileyici bir örneğini verdi. 1969'da Ant dergisinde yayımlanan "Toplumcu Genç Şairler Savaş Açı­yor" başlıklı oturumda şiir anlayışını ortaya koydu. 1970'lerde toplumcu gerçekçi akım içinde siyasal düşünce­nin şiirde eritilmesini amaçladı. 1979'dan itibaren Dörtlük­ler, Mustafa Suphi Destanı ve iyi Bir Yurttaş Aranıyor ki­taplarında epik şiire yöneldi. Şiirini yeni temalarla zenginleş­tirerek samimi ve yalın bir dille yaşamın her alanını kucak­lama çabası gösterdi. "Şiiri şiir yapan şeyin insanca sıcaklık ve kendiliğindenlik olduğu" görüşünü savundu. Seçme şiir­leri Yunanistan ve Macaristan'da yayımlandı. 

Ödül: 1981 Asya-Afrika Yazarlar Birliği Lotus Ödülü.

 

Yapıtları:

 

Şiir: Bir Ermeni General, Ank.: Toplum, 1965; Bir Gün Mutlaka, İst.: De, 1970; Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga Şiirle­ri, İst.: Cem, 1974; Ne Yağmur... Ne Şiirler..., İst.: Cem, 1976; Ku­şatmada, İst.: Cem, 1978; Mustafa Suphi Destanı, İst.: Sanat Eme­ği, 1979; Dörtlükler, İst.: ABeCe, 1980; 1yi Bir Yurttaş Aranıyor, İst.: Yazko, 1983; Şiirler 1959-1982, İst.: Adam, 1983; Kızıma Mektuplar, Duisburg (Almanya): Yeni Türkü, 1985; Türkiye, Üz­gün Yurdum, Güzel Yurdum, Duisburg (Almanya): Yeni Türkü, 1985; Eski Nisan, İst.: Adam, 1987; Bebeklerin Ulusu Yok, İst.: Adam, 1988; Toplu Şiirler I l Birgün Mutlaka, İst.: Adam, 1991; Toplu Şiirler II / Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var, İst.: Adam, 1991; Toplu Şiirler III / Kızıma Mektuplar, İst.: Adam, 1992; Sevgilimsin, İst.: Adam, 1993; Seçme Şiirler, İst.: Adam, 1997; Aşk İki Kişiliktir, İst.: Adam, 1999. 

Deneme: Yaşayan Bir Şiir, İst.: Broy, 1986; iki Ateş Arasında, İst.: Boyut, 1989; Nâzıma Bir Güz Çelengi, İst.: Boyut, 1990; Mekanik Gözyaşları, İst.: Cem, 1991; Şiirin Dili-Anadil, tst.: Adam, 1995; Uta­nıyorum, İst.: Çağdaş, 1996; Kimliğim: insan, tst.: Cumhuriyet, 1999. Mektup: Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar, (ismet Özel ile) İst.: Oğlak, 1995; Şiirin Kanadında Mektuplar, (Metin Demirtaş ile) tst.: Toplumsal Dönüşüm, 1997. 

Antoloji: Son Yüzyıl Büyük Türk Şiiri Antolojisi, İst.: Sosyal, 1987. Oyun: Lozan, tst.: Mitos Boyut, 1993. Gezi: Başka Gökler Altında, İst.: Telos, 1993. Çocuk: Yiğitler Yiğitı ve Uçan At Masalı, İst.: Gendaş, 1990. Çeviri: Ivanov (A. Çehov), İst.: Bilgi, 1967; Orman Cini (A. Çehov), tst.: Bilgi, 1970; Yaşanmış Hikâyeler (M. Gorki), İst.: Sinan, 1970; Tüm Öykü ve Romanlar (A. S. Puşkin), İst.: Cem, 1972; Devrim Ön­cesi (I. Turgenyev), İst.: Sinan, 1973; Kardeş Türküler (dünya şairle­rinden), İst.: Yeni Türkü, 1982; Hançer (M. Y. Lermontov), İst.: Adam, 1983; Çağdaş Bulgar Şiiri Antolojisi, (Ö. ince ile) İst.: Adam, 1983; Bütün Oyunları I-II (A. Çehov), İst.: Adam, 1984; Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi, İst.: Adam,  1987; Şiir/er (J. Marti), tst.: Kavram, 1995; insanüstü Bir Anıt Diktim Kendime (A. S. Puşkin), İst.: Adam, 1996; Dünya Şiiri Antolojisi, (Ö. İnce ile) İst.: Sosyal, 1997. 

Kaynaklar: BF (30 Haziran 1999), Necatigil, isimler, 81-82; Özkırımlı, TEA, I, 210; Kurdakul, Sözlük, 130; Karaalioğlu, 104; K. Özer, "Şairin Şiiri, Onun Kişiliğidir, Bütün Hayatıdır", Gösteri, S. 15 (Şubat 1982).