Sabahattin Ali, 59 yıl önce, 1 Nisan 1948’de, Bulgaristan sınırı yakınlarında, askeriyeden kovulma, silah kaçakçısı biri tarafından öldürülmüştü. O günden bu yana tam 59 yıl geçti. Türk edebiyatının, öykücülüğümüzün yüz akı, cumhuriyet döneminin en verimli, en değerli yazarlarından biri olan bu insan, bugün de geriye bıraktığı eserleri ve savunduğu düşünceleriyle, hala capcanlı yaşıyor.

Oysa, 1940’ların, yazar için en verimli süreç olan dönemi, ailesine, çocuklarına ve kendine çekilmez kılan; baskı, sürgün, gözaltı ve tutuklamalarla adeta karabasana dönüştüren, egemen güçlerin anlı şanlı yöneticileri, bugün yok!. Onlar, tarihin kokuşmuş, kirli sayfaları arasında çoktan unutulup gittiler. Sürekli izlenen, hapse atılan, görevden uzaklaştırılan, yurt dışında eğitim görmüş bir düşün adamını, saygın bir öğretmeni, geçimini temin için kamyon şoförlüğü yapmak zorunda bırakan, o ilkel, milliyetçi yönetimler, yazarın yaşamına el koymalarına karşın, onun onuruna, insan olma onuruna el sürememişlerdir. O yüzdendir ki, Sabahattin Ali, ölümünün üzerinden onca yıl geçmesine karşın, Türk edebiyatında hala bir anıt, güçlü bir temel taşıdır. Çünkü onun romanları, öyküleri bugün de Türkiye’nin gerçekliğiyle bire bir örtüşen, toplumsal sancıları açığa vuran, toplumsal sorunları neşterleysen içeriktedir. Romanları: ‘Kuyucaklı Yusuf’, ‘İçimizdeki Şeytan’, ‘Kürk Mantolu Madonna’, Öyküleri: ‘Değirmen’, ‘Kağnı’, ‘Ses’, ‘Yeni Dünya’, ‘Sırça Köşk’. Şiirleri: ‘Dağ ve Rüzgar’, ‘Kurbağanın Serenadı’. ‘Dilimize kazandırdığı çevirileri: ‘Tarihte Garip Vakalar’ (Max Memmerich) ‘Antigone’ (Sophokles) ‘Minna Von Bernhelm’ (Lessing), ‘Üç Romantik’ Öykü (H. Von Kleist- A. V. Chamisso- E.T.A. Hofmann). AyrIca ‘Marko Paşa’ ve o dönemin bazı dergi ve gazetelerinde çıkan düz yazıları, bugün bile çağdaş Türk edebiyatı için önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Aslında Sabahattin Ali ölümüyle yok olmamış, aksine geriye bıraktığı onca eseriyle daha da çoğalmıştır. Onu geçmişten günümüze taşıyan, onu toplumumuz karşısında saygın kılan işte budur.

Bunun bir de kültürel boyutu var. Cumhuriyetin temel unsurlarından biri olan layık yapı, küçük politik hesaplar yüzünden, yozlaşmaya paralel olarak, aşınma dönemine girmiştir. Türkiye, büyük ölçüde dinin, ona bağlı finans kuruluşların baskısı altındadır. Örneğin yayın açısından; dün, on bin, on beş bin satan roman, öykü, şiirin trajı bugün bindir. En büyük yazarlarımız bile üç bini aşamıyorlar. Dini kitapların satımı ise, on, yirmi binlerle ifade ediliyor. TÜYAP’ın düzenlediği İstanbul, Ankara kitap fuarları da öyle, çoğu kuru kalabalıktan ibarettir...

Ülkede bir çok belediye, Ankara, İstanbul gibi metropol kentler bu güçlerin elindedir. 2006 yılında Konya’da yapılan kitap fuarı bu gerçeğin görülmesi için ciddi bir örnek teşkil etmektedir. Türkiye beş yıla yakın bu güçlerin idaresi altındadır. Eğer aynı süreç içinde, ordunun kimi çıkışları söz konusu olmasaydı, belki de bugün, bir İslam cumhuriyetiyle idare ediliyor olacaktık. Ne ki, bazı güçler, TBMM’i hala böyle bir tehlikenin varlığını görmezlikten gelmektedir. Çünkü onların oy hesapları, ülke çıkarlarından ve layık düzenden daha önemlidir.