"Notos Öykü" adlı edebiyat dergisinin 135 kişinin oyuyla belirlediği
"Yüzyılın 40 Romancısı" sıralaması edebiyat dünyasında büyük bir
yankı uyandırdı. Sıralamaya başlıkta sözü yer alan Leyla Erbil gibi itiraz
edenler de oldu, yazarların numaralandırılmasına kızan da...
İki ayda bir yayımlanan edebiyat dergisi Notos Öykü, Şubat-Mart sayısında
2008'in ilk büyük edebiyat soruşturmasına imza attı.
"Yüzyılın 40 Romancısı" başlıklı bu soruşturmaya seçici olarak
katılan, edebiyat ve kültür dünyasından 135 kişiden, "1900'den bu yana
Türk roman sanatını temsil eden 10 isim" vermeleri istendi.
Seçiciler tarafından 97 romancı belirlendi. İçlerinden en çok oyu alan 40
kişiden oluşturulan listenin ilk üç sırasında Yaşar Kemal, Oğuz Atay ve Ahmet
Hamdi Tanpınar vardı.
Kemal, seçicilerin yüzde 86'sının, Atay yüzde 84.4'ünün, Tanpınar ise yüzde
77.8'inin oylarını aldı. Dördüncü isim ise yüzde 70.4 oyla Nobel ödüllü
yazarımız Orhan Pamuk oldu.
Derginin yayın yönetmeni, edebiyat eleştirmeni Semih Gümüş, değerlendirme
yazısında listenin belirgin özelliklerinden birinin 40 romancının büyük
çoğunluğunun 1970'lerden geriye doğru uzanan kuşaklar arasından seçilmesi
olduğunu belirtti. Gümüş'ün bir başka tespiti de seçicilerin kendilerinden eski
kuşakların adlarını vermeye daha yatkın olmaları.
Ancak yazarlardan farklı değerlendirmeler geldi. Sıralamaya itiraz edenler
olduğu gibi, yazarların numaralandırılmasına tepki duyanlar da var. Ortak kanı,
son kararı zamanın ve okurun vereceği.
İNCİ ARAL
Bir değer ölçütü bulunmayan, gerekçeleri açıklanmayan, daha çok önyargı ve
duygusal yaklaşımlarla oluşan "seçmece" listelerini önemsemiyorum ve
bu tür gereksiz soruşturmalara katılmıyorum. En doğru kararı zaman verecektir.
LEYLA ERBİL
Sürü müyüz ki, aynı taşradan, aynı köyden, aynı kentten beslenmişiz gibi
sıralamışlar bizi? Ayrıca elli yaş, kırk yaş farklı kuşakları bir arada, eş
ankette yarıştırmak nasıl bir akıl? Moda deyişle bir çeşit "çevre
baskısı"yla tanımadığım kimselerce, ki aralarında çok değer verdiklerim de
çıkacaktır mutlaka, "20 numara" olmamdan "teeddüp" ediyorum; benden sonra gelecek arkadaşlarımın önüne konulduğum için. "1
numara" olsaydım gene eş duyguyu taşırdım. Göğsüme sarı yıldız takılmış
gibi duyumsadım kendimi! Her yazar böyle vitrinlenmekten hoşlanmaz. Bizim 1950
kuşağımız özellikle, bu ahlakı hâlâ sürdürmektedir. Ancak bu anket yüzünden,
Notos'un bu sayısını satın alarak yayınevine katkıda bulunacağımı da
belirteyim!
HASAN ALİ TOPTAŞ
Bu seçicilerin cevaplarının bir sonucu. Herkesin 40 romancısı farklı olabilir,
bunu söylemeye bile gerek yok.
LATİFE TEKİN
Notos Öykü, benden de bu soruşturmayı yanıtlamamı istemişti. Yanıtlamadım,
çünkü yazarların numaralandırılmasından hoşlanmıyorum.
"En ayrımcılığı"na karşıyım. Bu soruşturma sonuçlarını okuduktan
sonra öyle bir utanç duydum ki, Leyla Erbil'i aradım üzüntüyle; Leyla Hanım
sıralamada benden sonra yer aldığı için mahcup oldum. Bazı yazarlar var ki,
onları kumamış olsaydık, yazdığımız gibi yazabilir miydik? Sabahattin Ali,
Bilge Karasu, on dördüncü, on dokuzuncu mudur bizim edebiyatımızda?
Hakkaniyetli bir seçim mi bu? Kimin önemli, büyük yazar olduğuna bırakalım
hayat karar versin, soruşturmaların anlamı yok...
TAHSİN YÜCEL
Rastlantısal bu seçimler, edebiyatla yakından ilgilenenler için hiçbir zaman
ölçüt değil. Numaralandırılmak da güzel değil. Doğru dürüst Türkçe yazamayan
iki yazar, biri Orhan Pamuk, diğeri Kemal Tahir; her ikisi de Sabahattin
Ali'den önce geliyor. Oysa bir "Kürk Mantolu Madonna" ya da
"Kuyucaklı Yusuf"un onlarla kıyaslanması edebiyata hakaret olur. Pek
üzerinde durmamak gerekir aslında.
MURAT UYURKULAK
Onca romancı varken benim gibi bir tıfılı da seçmeleri beni çok
heyecanlandırdı. Böyle sıralamalar izafi. Belli dönemlerde belli insanlar öne
çıkabilir. Kimin kalıp kimin gideceğini zaman belirleyecek. İsmim Oğuz Atay
kadar dayanıklı olur mu, emin değilim. Ama Yaşar Kemal, tıpkı Cervantes ya da
Shakespeare gibi 400 yıl sonra
da anılacaktır."
Yüzyılın 40
Romancısı
Geçen yıl "'Ölmeden Önce Okunması Zorunlu
40 Kitap" soruşturması yayımlayan iki aylık edebiyat dergisi NotosÖykü, 2008'in
ilk sayısında yine bir soruşturmaya yer verdi.
Derginin son sayısında,
bugüne kadar edebiyatımızda yapılmış en kapsamlı soruşturma olan 'Yüzyılın 40
Romancısı'nın sonuçları yer alıyor. 135 yazar, şair, eleştirmen ve sanatçının
önerdiği 97 romancı arasından seçilen 40 kişilik listenin ilk üç sırasında
Yaşar Kemal, Oğuz Atay ve Ahmet Hamdi Tanpınar yer aldı.
'Yüzyılın 40 Romancısı'
soruşturmasında 135 seçicinin ilk üç sıraya değer gördüğü Yaşar Kemal, Oğuz
Atay ve Ahmet Hamdi Tanpınar, edebiyat kamuoyunun özellikle 1980'den sonra
üzerinde uzlaşmaya vardığı isimler. Yaşar Kemal, seçicilerin yüzde 86'sının,
Oğuz Atay yüzde 84,4'ünün, Tanpınar ise yüzde 77,8'inin oyunu almış. İlk on
romancı arasında bulunan Kemal Tahir ile Reşat Nuri Güntekin'in oy oranı yüzde
36. İlk on romancı arasında Orhan Kemal, Yusuf Atılgan, Adalet Ağaoğlu, Halit
Ziya Uşaklıgil gibi yazarlar bulunuyor. İlk on romancıya bakınca, edebiyat
kamuoyumuzun seçiminin niteliksel düzeyi konusunda olumlu bir gösterge ayırt
edilebiliyor. Listede birbiri arasında yakınlıklar kurulabilecek yazar çiftleri
var. Buna rağmen Reşat Nuri Güntekin gibi Cumhuriyet edebiyatının
kurucularından birinin yanı sıra, Yusuf Atılgan, Adalet Ağaoğlu ve Orhan Pamuk
gibi farklı roman anlayışlarının örneklerini veren yazarların ilk onda büyük
çoğunluğun seçimiyle sıralanması, edebiyatımızın yeniliklere açıldığı şeklinde
yorumlanıyor. Sabahattin Âli dışında, 1950 kuşağı ile sonra gelen dönemlerin
romancılarının yanı sıra, 1980'den sonraki edebiyatımız içinden kazanılmış üç
yazarın da bulunduğu bu grup, yapılan seçimin yeniye açık olduğunun bir başka
göstergesi.
Listenin belirgin bir özelliği
de 40 romancının büyük çoğunluğunun 1970'lerden geriye doğru uzanan kuşaklar
arasından seçilmesi. En genç kuşaktan yazarların giremediği listede, 1950'den
sonra doğumlu romancılardan yalnızca altı yazar var. Derginin Genel Yayın
Yönetmeni Semih Gümüş, daha önce yapılmış edebiyat soruşturmalarında bu denli
geniş bir seçici listesi oluşturulmadığını söylüyor. Ortaya çıkan sonucun
nitelikli tartışmalara yol açabileceğini söyleyen Gümüş, aynı zamanda tarihsel
bir dönem saptaması yerine geçebilecek bu sonucun, çağdaş Türk romanını
sorgulayanlar için de sağlam bir temel oluşturduğunu belirtiyor. Gümüş,
soruşturma ile akademik kurumlarla özel kültür kurumlarının, öğretmenlerle
öğrencilerin çeşitli çalışmalarda kullanabilecekleri, çağdaş Türk edebiyatının
yüzyılı içinden süzülmüş, nitelikli bir listenin ortaya çıktığını ifade ederek,
"Yüzyılın 40 Romancısı listesi, edebiyatımızın bugünkü düşünsel düzeyini,
ulaştığımız yazınsal anlayışı yansıttığı için, tarihsel bir yorum da
taşıyacaktır ki, gelecekte geçmişe dönük çalışmalar yapacak bütün edebiyat
araştırmacıları için başvurulması gerekli kaynaklar arasında
bulunacaktır." diyor.
Listede yer alan ilk 20 isim sırasıyla şöyle: Yaşar Kemal, Oğuz
Atay, Ahmet Hamdi Tanpınar, Orhan Pamuk, Orhan Kemal, Adalet Ağaoğlu, Yusuf
Atılgan, Halit Ziya Uşaklıgil, Kemal Tahir, Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri
Karaosmanoğlu, Hasan Ali Toptaş, Latife Tekin, Sabahattin Ali, Selim İleri,
İhsan Oktay Anar, Tahsin Yücel, Sevgi Soysal, Bilge Karasu, Leyla Erbil.
Yüzyılın 40 Romancısı
listesinde Ahmet Mithat Efendi, Peyami Safa, Nahit Sırrı Örik, Halide Edip
Adıvar ve Hüseyin Rahmi Gürpınar gibi usta yazarlar da var elbette. Listenin
tamamı, NotosÖykü'de...
135 seçiciden bazı isimler:
A. Ömer Türkeş, Abdullah Uçman, Abdülkadir Budak,
Birhan Keskin, Cemil Kavukçu, Faruk Duman, Feyza
Hepçilingirler, Ferit Edgü, Füsun Akatlı, Handan İnci,
Hasan Ali Toptaş, Hüseyin Alemdar, İlknur Özdemir, Leyla
İpekçi, Mahmut Temizyürek, Oğuz Demiralp, Onur Caymaz,
Oruç Aruoba, Refik Algan, Refik Durbaş, Sadık
Yalsızuçanlar, Seçkin Selvi, Selim İleri, Sema Kaygusuz,
Tahir Abacı, Talat S. Halman, Yekta Kopan.
Listeyi
nasıl değerlendirmeli?
Prof. Dr.
Abdullah Uçman: "Listedeki ilk beş-on yazar, Türk edebiyatının klasik haline
gelmiş romancıları olarak görülebir. Halit Ziya Uşaklıgil, Yakup Kadri, Reşat
Nuri tam manası ile Türk romanının kurucuları."
Selim
İleri: "Bu
listeler dönemden döneme değişir. Her yeni dönemin yeni bir algılayış şekli
vardır. Ama bu listeler belli bir gündem oluşturur, o açıdan yararları göz ardı
edilemez."
Sadık
Yalsızuçanlar: "Genel olarak Türk romanında gerçeğe yakın bir fotoğrafı
veriyor. Fakat bunun birtakım istisnaları var. Örneğin ilk beşe, ilk ona
girmesi gereken bir Tarık Buğra var... Bunun gibi birkaç isim daha var."
Doç. Dr.
Handan İnci: "Sonuçta bu seçimler görecelidir. Bu listede bazı eksiklikler
olduğunu düşünüyorum; ama ana hatlarıyla Türk romanını temsil ettiği
söylenebilir."